De meeste mensen willen niet nadenken over de dood. Je wilt je zaken wel goed geregeld hebben voor het geval je overlijdt. Wanneer een dierbare overlijdt brengt dit veel regelwerk met zich mee. Je moet een uitvaart regelen en eventueel het huis van degene die overleden is leeghalen. Je hebt tijd nodig om stil te staan bij de vaak heftige gebeurtenissen en emoties. Bovendien moeten nabestaanden de nalatenschap van de overledene afwikkelen. De overledene heeft vaak een document opgesteld met daarin zijn of haar wensen over hoe het vermogen moet worden verdeeld en wat er met zijn of haar spullen moet gebeuren. Dit alles is vastgelegd in een testament. In deze blog ga ik dieper in op alle vragen rondom een testament.
Een testament is een document waarin je bij leven bepaalt wat er na je overlijden moet gebeuren met je erfenis. De erfenis omvat het totaal aan bezittingen en schulden dat iemand na zijn overlijden nalaat.1 Een testament moet je bij een notaris laten opmaken en ondertekenen. De erflater (degene die een erfenis nalaat) benoemt wat hij wil laten opnemen in het testament.
De notaris maakt daar een juridische tekst van. Het testament. Dit testament wordt opgenomen in het Centraal Testamentenregister. Daarin wordt bijgehouden wie, wanneer en waar een testament heeft laten opstellen. Nabestaanden kunnen hierin nagaan of de overledene een testament had.2
Het opstellen van een testament is niet verplicht. Het kan wel vervelend gedoe voorkomen. De wet schrijft namelijk standaardregels voor het erfrecht voor, indien er geen testament is opgesteld. Dit noem je erfopvolging bij versterf3. De wet bepaalt bijvoorbeeld dat wanneer de persoon die overleden is, getrouwd was en kinderen had, deze allemaal voor gelijke delen erfgenaam zijn.
Erfgenamen zijn degenen aan wie de nalatenschap nagelaten wordt.4 De erfenis wordt niet verdeeld zolang de echtgenoot van de overledene nog leeft. De kinderen hebben een vordering op deze echtgenoot, hun ouder of stiefouder, en ontvangen hun erfdeel pas wanneer deze langstlevende (stief)ouder overlijdt5. Ook zegt de wet iets over situaties waarbij de overledene een andere gezinssituatie had, zoals wanneer iemand niet getrouwd was en geen kinderen had.
Je kunt alleen met een testament van deze bepalingen wettelijke regels afwijken.6
In een testament kun je aangeven hoe je je nalatenschap wilt regelen. Een van de eerste dingen die je kunt aangeven is wie de erfgenamen zijn. Dat kan ook een goed doel zijn. Je kunt zelfs iemand, meestal een familielid, onterven. Dat betekent niet dat diegene niets krijgt. Een onterfd kind heeft bijvoorbeeld recht op zijn legitieme portie. Het is een lastig woord voor een wettelijk bepaald deel van de erfenis.7
Verder kun je in een testament aangeven wie de executeur testamentair wordt van de nalatenschap. Zo heet degene die namens alle erfgenamen de nalatenschap afwikkelt.8 Vaak is dat de langstlevende echtgenoot. De erflater kan ook een derde partij aanwijzen als executeur, bijvoorbeeld de notaris die het testament heeft.9 De executeur voert de wensen van de overledene uit en regelt de praktische zaken, zoals het opzeggen van de huur en het regelen van de uitvaart.10 Ook doet hij de aangifte van erfbelasting. De executeur heeft de verantwoordelijkheid over alle spullen van de erflater en dient de schulden van de erflater af te lossen, zodat daarna in kaart kan worden gebracht of er iets over is en hoe dit verder verdeeld.11
Je kunt in een testament ook vastleggen wie voor de kinderen zorgt indien beide ouders komen te overlijden, voordat een kind de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt. Hierbij benoemt iemand een voogd, die het gezag over het kind of meerdere kinderen krijgt.12 Dit kunnen bijvoorbeeld de grootouders zijn, of een tante of vriend.
Daarnaast kun je een legaat13 in het testament opnemen. Dit is een document dat bepaalt aan wie je bepaalde spullen of een bepaald geldbedrag wil nalaten. Hierin kan beschreven worden dat die ene speciale vaas naar je lievelingstante gaat en dat na overlijden een deel van de goederen naar een goed doel gaat.
Dit document moet worden ondertekend door de notaris en wordt ingeschreven in het Centraal Testamentenregister. Een andere manier om bepaalde spullen na te laten aan een specifiek persoon, is het opstellen van een codicil14. Dit is een handgeschreven document, waarin je kan beschrijven welke spullen je aan welke persoon nalaat. Daarin kun je ook je wensen rondom je uitvaart omschrijven. Een codicil kan zonder de tussenkomst van een notaris gemaakt worden, maar vertel wel aan je erfgenamen dat je dit codicil hebt gemaakt.
Het is per persoon verschillend wat men wil laten opnemen in een testament. Elke gezinssituatie is verschillend en iedereen ziet de toekomst anders.
Het is goed om bij belangrijke gebeurtenissen na te denken of het verstandig is een testament te laten opmaken of het te laten wijzigen. Wij raden bijvoorbeeld aan om een testament te laten maken als je gaat samenwonen of als je een kind krijgt. Of juist als je gaat scheiden en een nieuwe partner, met eventueel stiefkinderen, krijgt. Het is verstandig om bij dit soort gebeurtenissen na te denken over je nalatenschap en daarover met een notaris in gesprek te gaan.
We vinden het ook belangrijk om, wanneer je nog gezond bent, na te denken over wat je zou willen indien je dat niet meer bent en niet meer in staat bent om belangrijke beslissingen te nemen. Deze wensen kun je (laten) vastleggen in een een levenstestament. Om wat voor soort wensen gaat het dan?
Ten eerste kun je iemand aanwijzen die je belangen gaat behartigen wanneer je dit niet meer zelf kunt. Diegene neemt het maken van belangrijke beslissingen van jou over. Deze persoon kan bijvoorbeeld de geldzaken overnemen of toestemming geven voor een medische behandeling. Banken en andere soortgelijke instellingen erkennen deze persoon en machtigen hem of haar om jouw zaken over te nemen.15
Degene die hier meestal voor wordt aangewezen is de echtgenoot of het oudste kind. Ook kleinkinderen of iemand anders kun je hiervoor aanwijzen. Indien je deze keuze niet in een levenstestament vastlegt, wijst de kantonrechter hiervoor iemand aan. Het kan dan dus voorkomen dat de kantonrechter iemand aanwijst waar je zelf niet voor zou hebben gekozen.16
De belangenbehartiger die je hebt aangewezen in het levenstestament krijgt de bevoegdheid om financiële zaken over te nemen. Denk hierbij aan het doen van de aangifte van inkomstenbelasting of het verkopen van je huis, als je hier niet meer kunt blijven wonen. Deze belangbehartiger kan er ook voor zorgen dat je wensen rondom het overnemen van je bedrijf goed worden uitgevoerd.17
Verder is van belang om in het levenstestament je wensen op medisch gebied aan te geven (medische wilsverklaring). We vinden het verstandig om deze wensen te bespreken met een arts, aangezien het om zeer ingrijpende beslissingen kan gaan, en om deze medische wilsverklaring in je medisch dossier op te laten nemen. Door onder andere de volgende vragen te beantwoorden, worden deze wensen duidelijker:
Wil ik wel of niet gereanimeerd worden?
Wil ik bij levenseinde naar het ziekenhuis?
Wil ik bij een ernstige ziekte behandeld worden?
Welke behandelingen wil ik toelaten?
Wil ik wel of geen sondevoeding, als dit nodig is?
Wil ik euthanasie bij uitzichtloos lijden?
Wil ik mijn organen doneren na overlijden?
Ook andere persoonlijke dingen kunnen geregeld worden in een levenstestament.18 Naar wie moeten bijvoorbeeld de huisdieren als je niet meer zelf voor ze kunt zorgen? Wil je naar een verzorgingstehuis en welke dan? Heb je specifieke wensen rondom je uitvaart? Leg deze dan ook vast in het levenstestament. Of leg vast wie je wilt aanwijzen als jouw belangenbehartiger.19
Je stelt een testament op om er zeker van te zijn dat je nalatenschap wordt verdeeld zoals jij wilt. Dit kan op verschillende manieren, met elk verschillende consequenties. Denk er goed over na of je je wensen wilt laten vastleggen. Ook wensen over je welzijn bij leven kunnen worden vastgelegd in een levenstestament, zodat hierover ook geen twijfel ontstaat indien je niet meer zelf kunt beslissen. Kortom, om er zeker van te zijn dat er bij leven en na je dood niks gebeurt met je nalatenschap wat je niet had gewild, stel dan een testament op.
Heb je vragen met betrekking tot testamenten of wil je dat wij je verder helpen? Voel je dan vrij om contact met ons op te nemen via legallab@zuyd.nl of bel ons op +31 (0)6 1391 5317. We staan klaar met persoonlijk advies en helpen je graag verder.
Verwijzingen: