Blog

Covid-19 VS. de Rechtspraak

Geschreven door: Rianne Menten en Anne Lardinois

Het zijn moeilijke tijden, ook voor de Rechtspraak. Op 17 maart 2020 is er besloten om in verband met het coronavirus tijdelijk de deuren te sluiten van alle rechtbanken, gerechtshoven en bijzondere colleges. Welke invloed heeft de tijdelijke sluiting op lopende zaken? Gaan zaken gewoon door of worden zaken tijdelijk niet behandeld? 

Het coronavirus brengt veel ellende met zich mee, zo ook in de juridische wereld. Hoewel een voortvluchtige man, die verdacht wordt de ‘godfather’ te zijn van de zogenaamde ‘Parkstadbende’, baat dacht te hebben bij de maatregelen die het coronavirus met zich meebrengt. De verdachte werd al een langere tijd gezocht door politie en justitie en werd na een inval bij een kennis in Heerlerheide gevonden. De advocaat van de man stelde dat zijn cliënt zich wel eerder had willen melden. “Maar hij heeft zich de laatste tijd stipt aan het stay at home advies van de overheid gehouden.” Zo blijkt uit een artikel van 1Limburg van zondag 5 april 2020. De Rechtspraak wil zich uiteraard ook aan de geldende richtlijnen van de overheid houden, waardoor een aantal nieuwe maatregelen zijn genomen. 

Maatregelen rechtspraak

Met alle maatregelen die zijn genomen om verdere verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, heeft de rechtspraak besloten om tijdelijk de deuren te sluiten van o.a. rechtbanken en gerechtshoven. Om ervoor te zorgen dat de rechtspraak niet stil komt te liggen, heeft het dagelijks bestuur van de Presidentenvergadering een algemene regeling opgesteld. Deze regeling geeft aan hoe zaken tijdens de sluiting moeten worden behandeld, alleen urgente zaken kunnen onder aangepaste omstandigheden doorgang vinden.

De corona-crisis brengt veel onduidelijkheden met zich mee, hoe zit het bijvoorbeeld met de geldende termijnen in lopende zaken? In beginsel gaan schriftelijke procedures zoveel mogelijk door, dit betekent dan ook dat de gestelde termijnen gewoon gelden. Daarom is het van belang om alle stukken binnen de geldende termijn in te dienen. Stukken die normaliter gefaxt worden of via de post worden verstuurd, kunnen via het ‘veilig mailen systeem’ dat vanaf 9 april jl. in gebruik is genomen, worden ingediend. 

Urgente zaken

Over het algemeen zijn urgente zaken, zaken waar een spoedige rechterlijke beslissing niet achterwege kan blijven. Per rechtsgebied verschillen deze urgente zaken. Bij personen- en familierecht kan hierbij bijvoorbeeld worden gedacht aan ondertoezichtstellingen, uithuisplaatsingen, voorlopige voorzieningen en spoed kort gedingen. Ook bij civiele zaken kan er worden gedacht aan spoed kort gedingen en voorlopige voorzieningen. Daarnaast kan er bij civiele zaken worden gedacht aan spoed beslagrekesten, deelgeschillen, spoed instellingsverzoeken, ontslagverzoeken, machtigingsverzoeken, faillissementsverzoeken op eigen aangifte, verzoeken voor de verlening van huurovereenkomsten en surseances van betaling. Zaken in bestuursrecht zijn urgent als het gaat om voorlopige voorzieningen met ernstige spoed en vreemdelingenbewaringszaken. Deze zaken heeft de Rechtspraak uitgewerkt op een lijst genaamd ‘lijst 1’, welke is terug te vinden via de volgende link: https://www.rechtspraak.nl/Paginas/COVID-19-Algemene-regeling-zaaksbehandeling-Rechtspraak.aspx. 

Deze zaken worden zoveel mogelijk schriftelijk of telefonisch met beeldverbinding behandeld. Tenzij de aangepaste regeling anders bepaalt, vindt er geen mondelinge behandeling plaats waarbij partijen aanwezig kunnen zijn. 

Overige urgente zaken 

Naast de zeer urgente zaken is er ook de categorie: overige urgente zaken. Sinds 7 april jl. is het weer mogelijk om ook deze zaken te behandelen via videogesprekken. Om te weten welke zaken onder overige urgente zaken vallen is ‘lijst 2’ opgesteld. In deze lijst staan per rechtsgebied tijdelijke regelingen die een uitgebreide uitwerking van de overige urgente zaken bevatten. Ook deze informatie is te vinden via de volgende link: https://www.rechtspraak.nl/Paginas/COVID-19-Algemene-regeling-zaaksbehandeling-Rechtspraak.aspx. 

Strafzaken

Veel zaken zijn door het coronavirus uitgesteld, zo ook de zaak van Nicky Verstappen. Strafzaken zoals die van Nicky Verstappen verdienen een waardige behandeling, via een videoconferentie is het niet mogelijk om aan deze waardige behandeling te voldoen en al zeker niet omdat er zoveel veel belangrijke partijen bij betrokken zijn.

Urgente strafzaken worden zoveel mogelijk via videogesprekken behandeld, wanneer dit niet mogelijk is en de verdachte geen afstand van zijn/haar aanwezigheidsrecht heeft gedaan, kan er bij zeer urgente zaken voor worden gekozen om de verdachte wel fysiek aanwezig te laten zijn. Bij andere urgente zaken wordt de behandeling in dat geval uitgesteld. Zeer urgente zaken zijn bijvoorbeeld zaken over voorlopige hechtenis en  (super)snelrechtzittingen. Urgente zaken zijn o.a. strafzaken met gedetineerde verdachten, zonder benadeelde partijen en getuigenverhoren door de rechter- of raadsheercommissaris met preventief gehechte verdachten.

(Super)Snelrechtzittingen

Zaken die eenvoudig zijn en geen verder onderzoek vereisen kunnen, indien de verdachte hiermee akkoord gaat, behandeld worden via het (super)snelrecht. Bij supersnelrecht staat een verdachte binnen 6 dagen voor de rechter en bij snelrecht staat de verdachte binnen 17 dagen voor de rechter. (Super)snelrecht wordt veelal gebruikt bij veelplegers, evenementen en bij geweld tegen personen in een publieke functie. Tijdens de corona-crisis wil het OM deze vorm van rechtspraak extra inzetten bij mensen die misbruik maken van de corona-crisis. Denk hierbij aan een corona-spuger, maar ook ander gerelateerd geweld. Hierbij worden 3 dagen aangehouden voor het supersnelrecht en 14 dagen voor het snelrecht. Dit houdt in dat de verdachte binnen deze termijn voor de politierechter moet verschijnen. 

De politierechter in Den Haag heeft op 20 maart jl. een celstraf van 10 weken opgelegd (zie ECLI:NL:RBDHA:2020:2766). De verdachte hoestte in het gezicht van twee agenten en stelde daarna dat hij het coronavirus zou hebben. Het Openbaar Ministerie wil in deze zaken streng optreden om een duidelijk signaal af te geven aan de Nederlandse samenleving. Dat dit feit tegen twee politieagenten is gepleegd werkt dan ook strafverzwarend volgens de politierechter, gezien zij juist ook tijdens de uitbraak van het virus een cruciale functie om de samenleving draaiende te houden vervullen. 

Kortom past de Rechtspraak zich ook aan om te voldoen aan de richtlijnen van de overheid. Toch zijn er genoeg dringende zaken die wel doorgaan en moet er rekening worden gehouden met geldende termijnen. Moet jij je bijvoorbeeld melden bij de politie, omdat je verdacht wordt van het plegen van een strafbaar feit? Meld je dan gewoon, want het “stay at home” advies van de overheid biedt hiervoor geen excuus. De politie werkt namelijk gewoon door en dat scheelt je kennis ook weer een kapotte deur! 

Hamsterééééén! Of toch maar niet?

Geschreven door Anne Lardinois en Rianne Menten, legal interns bij Zuyd Legal Lab.

Na de toename van het aantal corona-patiënten in Nederland, begon men massaal voedsel en wc-papier in te slaan. De winkels doen hun uiterste best om steeds opnieuw de voorraad aan te vullen, maar ook zij kampen met zieke werknemers en verhoogde werkdruk. Mensen die ‘s avonds terugkomen van werk in de zorg of werk in het onderwijs treffen een lege supermarkt aan, wanneer ze na het werk nog even wat willen kopen. De minister-president heeft burgers meerdere malen verzocht om niet te gaan hamsteren, gezien er genoeg voedsel en wc-papier op voorraad is. Helaas mocht dit niet baten. Zijn er ook wettelijke maatregelen die kunnen worden getroffen?

Om deze vraag te beantwoorden: ja, de overheid kan hier zeker maatregelen voor treffen. Er bestaat sinds 1962 namelijk de Hamsterwet. Deze regeling kan in werking treden, wanneer zich buitengewone omstandigheden voordoen en moet in dat geval tegengaan dat mensen massaal goederen gaan hamsteren.

De minister van Economische Zaken en Klimaat (Eric Wiebes) kan volgens artikel 3 Hamsterwet in het geval van buitengewone omstandigheden, regels stellen tot het tegengaan van het hamsteren van goederen.

De minister kan:

➤ een verbod stellen op het kopen van bepaalde goederen;

➤ de verplichting stellen tot het terugbrengen van te veel gekochte goederen;

➤ een limiet stellen op het aantal producten dat je mag kopen.

Ook is het op grond van artikel 6a van de Hamsterwet mogelijk dat minister Wiebes toezichthouders aanwijst, indien iemand zich dan niet aan de regels houdt, mag zelfs de politie worden ingeschakeld.

De wet kan op twee manieren in werking worden gesteld. Er kan bij koninklijk besluit, op voordracht van de minister-president een algemene of beperkte noodtoestand worden afgeroepen op grond art. 1 lid 1 Coördinatiewet uitzonderingstoestanden. De tweede manier is om bij koninklijk besluit, op voordracht van de minister-president op grond van artikel 3 Hamsterwet, deze regeling afzonderlijk in werking te stellen. Volgens artikel 5 Hamsterwet kan deze regeling niet in werking treden, voordat deze is bekendgemaakt in de Staatscourant of op een andere wijze die minister Wiebes bepaald. Het verschil tussen deze twee manieren is dat in het eerste geval meerdere noodbevoegdheden in werking treden, terwijl in het tweede geval alleen de Hamsterwet intreedt.

Wanneer is er nu eigenlijk sprake van een noodtoestand? Een noodtoestand kan zich op verschillende manieren voordoen, omdat hier geen exacte definitie voor is, is gekozen om deze term te veranderen naar buitengewone omstandigheden. Er wordt dan ook niet meer gekeken naar de oorzaak van de bedreiging, maar naar het belang. Om tot het oordeel te komen dat er sprake is van buitengewone omstandigheden, moet er voldaan worden aan twee voorwaarden: een vitaal belang moet worden bedreigd en normale bevoegdheden zijn onvoldoende om het probleem op te kunnen lossen.

Denk de volgende keer dus twee keer na voordat je gaat hamsteren, de ingrijpende consequenties die hierdoor kunnen volgen zijn namelijk voor niemand prettig. En zeg eens eerlijk, had je die 6 pakken wc-papier nou echt nodig?