Geschreven Door: Lonny Hoogenberg, legal intern bij Zuyd Legal Lab
Boeren die het binnenhof blokkeren, tienduizenden leraren die bij elkaar komen op het Malieveld of een klimaatmars. Deze drie dingen hebben één ding gemeen, namelijk dat het een demonstratie betreft. Maar mag een demonstratie altijd en zijn er verdere eisen aan verbonden?
Betogen als recht
Het recht op demonstreren is opgenomen in de grondwet en verscheidene internationale verdragen. Hierin wordt het echter benoemd als het recht van vergaderen en betogen.
Vanuit het internationale recht hebben staten de verantwoordelijkheid om redelijke en passende maatregelen te treffen die het recht op betogen mogelijk maakt. Deze bepalingen zijn ook opgenomen in de Wet openbare manifestaties.
Wanneer spreken we van een betoging?
Een betoging brengt dus verantwoordelijkheden mee voor de staat. Niet alles kan dan ook gekwalificeerd worden als een betoging. Het begrip betoging is niet verder uitgewerkt in de wet. Voor een definitie moet dan ook gekeken worden naar de onderliggende Kamerstukken. Een betoging kenmerkt zich door het kenbaar maken van gedachten en gevoelens op politiek en maatschappelijk gebied op de openbare weg. Toch zijn niet alle acties aan te merken als een betoging.
Acties die bedoelt zijn als dwangmiddel tegen de overheid of derden vallen niet te kwalificeren als een betoging. Dit geldt ook indien de betoging andermans uitoefening van beroep of bedrijf onmogelijk maakt. Hoewel het zeer lastig kan zijn om dit onderscheidt in de praktijk te maken.
Wanneer mag een betoging niet
Het recht op betogen kan beperkt worden ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Daarnaast kan er voor een betoging op de openbare weg van te voren om kennisgeving worden geëist door de gemeenteraad. De burgemeester kan vervolgens beperkingen stellen of een betoging verbieden op grond van de hierboven genoemde criteria. Op basis van deze criteria kan een burgemeester ook opdracht geven om de betoging ter stond te laten eindigen.
Belangrijk om hierbij te vermelden, is dat het dus niet mogelijk is om een betoging te verbieden vanwege zijn inhoud. Nu is het uiteraard zo dat een betoging met een controversiële inhoud, ook een bepaalde reactie oproept. In dit geval komt de verplichting om passende en redelijke maatregelen om de hoek kijken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan politiebescherming.
Kortom, in de grondwet is het recht op betogen opgenomen. Een betoging kan niet zonder meer verboden worden en er moeten indien nodig maatregels genomen worden om een betoging alsnog mogelijk te maken.